6.SINIF TÜRKÇE KİTABI METİNLERİ

BAL GİBİ İSİM TAMLAMASI

O sene birinci sınıfı haylaz şubesi korkunç bir sınıftı. Öteki şubede başarı yüzde seksen beş olduğu hâlde bu şubede ikinci dönem sonuna kadar yüzde otuz bile değildi. Gerçi bunları öbürlerinden bir buçuk ay kadar sonra almıştı ama bu derece geri kalmak için şüphesiz bu bir sebep değildi.

Öteki şubede “tembelce” saydıklarımız ayarındaki talebeleri bu şubede iftihar listesine yazıyorduk.

Küçük Mehmet Yakut da işte bunlardan biriydi. Hemen hemen babası yerinde kocaman adamların yanı başında bir nokta kadar küçücük, yırttı gömleği, yamaları kopuk elbiseleriyle cin gibi otururdu. Pırıl pırıl ve fırıl fırıl dönen küçük, yuvarlak gözleri vardı. Onu, içimden, pek sevimli bir fındık faresine benzetirdim.

Aylar ve aylar geçtiği hâlde isimle sıfat bir türlü birbirinden ayıramayan; zamire fil, file bağ diyen; okuduğunu anlamayan, kazara anladığını da asla anlatamayan bu acayip sınıftan bıkmış usanmıştı.

Üçüncü dönem başında bütün umudumun, bütün çalışma gücümün tükenmiş olduğunu gördüm. Bu sıralarda çarşamba gününün ikinci saat boş kalan bitişik sınıftan beş, on öğrenci o saat geçirmek üzere benden izin aldılar. Hepsi de zeki, uyanık, sevimli çocuklardı.

İçlerinde Rıfkı Ezici adında biri vardı ki gülünç olaylar karşısında kendini hiç tutamaz; beyaz, şişman yumruklarını ağzına tıkayarak kıkır kıkır gülerdi. Onu bu huyundan bir türlü vazgeçirememişti.

Bizim meşhur X şubesinde derse kalkan her öğrenci Rıfkı’yı gülmekten katılacak hâle getiren cevaplar veriyordu. Zavallı çocuk, makaraları koyuvermemek için iki yumruğuyla ağzına basıyordu ve gelincik gibi kızaran yanaklarına gözlerinden yaş akıyordu. Ben hiç kızmadan X’lilere:

? Görüyorsunuz ya, dedim. Onlar da sizin sınıfımızda, sizin yaşınızda -hatta birçoğu sizden pek küçük- çocuklar. Hep aynı ilin çocuklarısınız ve aynı öğretmenlerden ders okuyorsunuz. Böyle olduğu hâlde işte, onlara alay konusu olacak kadar onlardan gerisiniz. Bu, ağlanacak bir hâldir!

O zaman küçük Mehmet, avuçlarını çaresizlikle açarak başını salladı. Kıpkırmızı kesildi, gözlerini kırpıştırdı:

? Vallah ben çalışıyem öğretmen, dedi. Çalışıyem amma…

Güldüm, başını okşadım:

? Çalış! Daha çok çalış!

? Yedi bekliyem, yedi!..

? Olsun. Sen altılık bil, ben sana yedi vereceğim.

? Galhanda (kalktığım vakit) unudiyem!

? Unutmazsın, iyice çalışırsan unutmazsın!

? Şaşıriyem, öğretmen!

? Şaşırmazsın canım! Ne var şaşıracak? Ben yabancı mıyım?.. Bak, gelecek derse seni tahtaya kaldıracağım, bilmezsen de kızmayacağım ama bilirsen yediyi aldın gitti.

? Doğru mu diyisen?

? Elbette doğru söylüyorum. Öğretmen yalan söyler mi? Haftaya bugün! Anladın mı?.. Sana koca bir hafta müsaade!..

Ve nihayet o gün geldi.

Bu gibi işlerle zerre kadar ilgilenmeyen sınıf da nedense bu konu meraklandırmıştı Hepsinde olağanüstü bir coşkunluk vardı ve herkesin gözü “küçük”te idi. Zavallı yavrucuğum büsbütün sıkılıyordu. Sahici yakutlar gibi kıpkırmızı kesiliyordu…

Çok neşeli göründüm:

? Bakayım, küçüğüm! Ooo!.. Bu gözler bana meydan okuyorlar! Bu gözler, “Ne sorarsan sor, hepsini biliyoruz, diyorlar. Mademki öyledir, ben de inadıma kolay şeyler soracağım. Aç bakalım şu kitabı, istediğin yerden oku!

? Sen ne yandan dersen, o yandan ohuyam öğretmen!

? Oku işte çocuğum, neresini çok seviyorsan, orasını oku!

Okudu ve anlattı. Bundan evvelki derslerle ölçülmeyecek kadar iyiydi.

? İyi, dedim. Mükemmel!.. Gördün mü bak, çalışınca ne güzel oluyor! Hele biraz da tahta başına geç bakalım!

Mehmet Yakut, bir nar tanesi gibi küçük ve kırmızı, tahta başına geçti

? Yaz, küçüğüm; “Ahmet’in arkadaşı yaramaz bir çocuktur. Fakat Ahmet uslu oturur.”

Mehmet Yakut, tahta başında bir sevinç dalgasına tutulmuş gibi iki tarafa sallandı. Hepsini bildiği anlaşılıyordu. Telaşından dili dolaşarak başladı:

? Ahmet, isim. Özel isim. Arkadaş; isim, cins ismi, madde ismi. Ahmet’in arkadaşı, bal gibi isim tamlaması!

? Efendim!

? Bal gibi isim tamlaması.

? O da ne demek?

Mehmet durakladı:

? Kitap yazıyor efendim.

? Hangi kitap, oğlum?

? Kitap değil efendim, defter. Senin yazdırdığın müsvedde defteri…

? Geti bakayım, nerede?

Sırasının üzerinde duran sarı yapraklı müsvedde defterini kaptı sayfalarını karıştırdı, yarım dakika geçmeden aradığını buldu, muzaffer bir tavırla bana gösterdi.

Sahifenin ortasında şu cümleler yazılıydı:

“Hasan’ın babası fakir fakat namuslu, değerli bir adamdı.”

Hasan’ın babası, bal gibi isim tamlaması; fakir…

Birden şaşalamıştı fakat sonra işi hemen anladım ve sınıf ortasında, okul hayatının ilk büyük kahkahasını attı.

Mesele şuydu:

Bazen hoşuma giden, bazen de sinirime dokunan bir mısra veya bir deyim dilime dolanır ve artı günlerce, haftalarca kendimi ondan kurtaramam.

Bir ara da bu, “bal gibi” deyimine takılmıştı. İşte bugünlerden birinde “Hasan’ın babasının isim tamlaması olduğunu bilmeyen bir çocuğa sinirlenmiş:

? Hasan’ın… babası!.. Bunu bilmeyecek ne var? Bal gibi isim tamlaması işte!.. diye bağırmıştı.

Demek Mehmetçik de bunu ağzımdan çıktığı gibi yazmış, öylece bellemişti

? Yavrum, dedim, bal gibi demek… “Besbelli, meydanda” demek… Fakat bu deyimi kullanmamak daha doğru... Kibar bir deyim değil… Ben nasılsa söylemişim, hata etmişim… Anladın mı?..

Bunları sıkıla sıkıla söylerken sınıf içinde ağzımızdan çıkacak her kelimeyi titizlikle seçmek gereğini bir kere daha anlamış bulunuyorum.

Mehmet Yakut’a beklediği notu verdim.

Sınıf da o günden sonra -Ne oldu, nasıl oldu, bilmiyorum- bir gayret geldi. Afsunlanmış gibi çalışmaya başladılar ve dönem sonunda başarı nispet yüzde elliye çıkabildi…

Halide Nusret ZORLUTUNA

Benim Küçük Dostlarım

(Kısaltımıştı.)