Cem
Cem toplu halde ettikleri ibadetin adıdır. Kavram olarak Cem Arapça bir kelime olup toplanma, birikme, bir araya gelme manasına gelmektedir.
Türk Alevilerinde cemde bulunan bir kişi başka bir kişiye dargınsa, bu iki kişinin dargınlıkları giderilmeden, barışmaları sağlanmadan Cem’e başlanmaz.
Alevilerin toplu anlamda temel ibadeti olan Cem, bir Dede nin gözetiminde, önderliğinde yerine getirilir.
Cemevi
Alevilerin ibadet ettiği yere “toplanma” anlamında “cemevi” denir; bir olma, bütünleşme yeri, Yaratan’la bir olma, bütünleşme anlamındadır.Cem herhangi bir yerde yapılabilir.Evde ya da temiz olan her yerde yapılabilir.Önemli olan Allah’a sığınmak ve ibadet etmektir. Cemevi ise sadece ibadet amaçlı kullanılmıyor,Cemevleri, salt tapınma maksadı ile kullanılmamış ve kullanılmamaktadır.Türk Alevi topluluğunun tapınma gereksinimi dışında toplumsal, bireysel sorunların çözüme kavuşturulduğu bir meclis işlevi de görmüş ve görmektedir.
Semah nedir?
Semah, Cemlerde deyişler eşliğinde yapılan dinsel törenin adıdır. Ulu Hünkâr Hacı Bektaşı Veli bu konuda şöyle söyler: "Semah, ariflerin aleti, muhiplerin ibadeti, taliplerin maksududur. Bizim Semahımız oyuncak değil, ilahi bir sırdır. Bir kimse ki Semahı oyuncak sayar o cahildir".
Semahın kaynağı Kırklar meclisine dayanır. Bu meclise gelen Hz. Muhammed’e Salmanı Farisi tarafından bir üzüm tanesi verilir ve Salmanı Farisi kendisinden bunu paylaştırmasını ister. Hz. Muhammed Cebrail’in getirdiği tabakta bu üzüm tanesini sıkar. Bunu içen Kırklar "Ya Allah" deyip Semah dönmeye başlarlar.
Semah yalnız Cemlerde dönülür. Bunun dışında günümüzde olduğu gibi asla düğünlerde ve benzer eğlencelerde dönülmez. Semahın dönüldüğü ortam mutlaka özel ve dinsel anlamı olan bir ortam olmalıdır. Yani ilahi bir sırdır. Öyle günümüzde yapılanlar gibi herkesin kolunu açarak yapacağı bir dans değildir.
SEMAHIN BAZI ÖZELLİKLERİ
Semahı kadınlar ve erkekler oynar/döner. Semah Cemlerde dönülür. (Bunun dışında Alevi inancını tanıtan toplantılarda dönülür.) Semah sırasında Alevi ozanların deyişleri bağlama eşliğinde okunur. Semah sırasında el ele tutuşulmaz, ayaklar çıplaktır. Ya karşı karşıya ya da Halka şeklinde dönülür.
Semah ağır çalınan ve söylenen nefesler eşliğinde dönülür. Nefesler giderek hızlanır, buna bağlı olarakta Semah dönenler hızlanır. Semahçılar Dede/Mürşidin oturduğu bölüme sırtlarını dönmezler. Bölüme geldikleri zaman yüzleri çerağa dönük ve boyunları hafif bükük geçerler.
Özü aynı olan ama farklılıkları tali olan bir çok Semah türü vardır. Belli başlı Semah türlerini sıralayabiliriz:
ÖRNEK SEMAH VİDEOSU İZLE
GÜLBENK NE DEMEKTİR
GÜLBENK: Farsçadan dilimize geçmiştir. Gül ve Benk sözcüklerinin birleşiminden meydana gelmiştir. Gül gibi sözler dizisi anlamındadır. Alevi Bektaşi yolunda yemeklerden önce, sonra, yatmadan önce, sabah kalktıktan sonra, Perşembe akşamları yapılan sohbet toplantılarında ve genelde Cem ayinlerinin açılışı,kapanışı ve yürütülmesi sırasında dedenin yada dedebabanın yaptığı dualara gülbenk denir. Gülbenkin dili Türkçedir.Gülbenk de cümleler kısa ve birbiri ile uyumludur. Toplumsal ve kişisel yaşamın her alanında gülbenkler vardır. Gülbenkler yöreye ve gülbenk veren dedeye yada dedebabaya göre değişikliklik gösterebilir.
CEMLERDE VE GENEL ETKİNLİKLERDE OKUNAN GÜLBENKLER.
Kurban adayanlara topluca gülbenk
Bismi Şah Ya Hakk
Abdal musa adına adadığınız kurbanlarınız
Hakk ve halk katında kabul olsun
Üçlerin, Beşlerin, Yedilerin, Oniki Imamların,
Ondört Masumu pâkların, Onyedi Kemerbestlerin,
Ve de Kırkların gözü üzerinizde olsun
Hallacı Mansurun, Seyyid Nesiminin, Yunusun,
Pir Hünkar Hace Bektaş Velinin
Abdal Musa Sultanın özü özünüzde olsun
Kurbanınız, adağınız, niyetiniz Pir katında kabul olsun
Yiyene helal yedirene delil olsun
Dertlerinize derman
Hastalarınıza şifa olsun
Birliğiniz, beraberliğiniz daim olsun
Dostluğunuz baki kalsın
Pir Hünkar Hace Bektaş, Abdal Musa Sultan
Bu demden bu divandan ayırmasın
Hizmette bulunanın, pişirenin,taşıranın
Hizmetleri kabul yüzleri ak olsun
Hizmetleri Hakk ve Halk defterine kaydolsun
Bu birliğinize Pir Hünkar Hace Bektaş, Abdal Musa Sultan
Şahit olsun
Sizleri bu demden, bu divandan, bu yoldan ayırmasın
Gerçekler demine devranına HÜ
Hazırlanan lokmalar yenmeden önce
Bismi Şah Ya Hakk
Kurbanlar adına
Adaklar hakkına
Erenler keremine
Gerçekler demine
Desturu Pir
Izni Mürşit ile yürüyenin lokması yürüye
Birliğin demine HÜ
Şah yürüsün canlar
Lokmalar yendikten sonra gülbenk
Bismi Şah Ya Hakk
Kazanıp var eden ele pişirip soframıza getirene
Bulunup soframızda oturana
Gönül dolusu selam ulsun
Artsın eksilmesin, taşsın dökülmesin.
Yiyenlere helal, yedirene delil olsun
Hastalar şifa bulsun.
Dostlar şad olsun.
Pirimiz Hünkâr Hacı Bektaş Veli. Abdal Musa Sultan
Kabul eylesin.
Ziyan keder vermesin.
Dilden dileklerimizi, gönülden hizmetlerimizi
Hakk kabul etsin
Gerçeğe Erenler demine HÜ
Çerağcının çerağı uyandırmadan okuyacağı gülbenk
Hü cem erenlerI
Hü erkan erenlerI
Hü hIzmet erenlerI
BIsmI Şah ya Hakk
Çerağı uyandıracağım Insanlık adına
Insanlığın aydınlığı adına
Çerağı uyandıracağım dostluk adına
PIrIm hünkar Hacı Bektaş VelI adına
Anadolu erlerI ve pIrlerI adına
Işığı daIm olsun
CemImIz aydınlık olsun
Aydınlığın demIne devranına hü
Çerağ dinlendirilirken okunacak gülbenk
Bismi Şah Bismi Şah Bismi Şah
Hü cem erenlerI
Hü erkan erenlerI
Hü hIzmet erenlerI
BIsmI Şah ya Hakk
Çerağı dInlendIreceğIm pIr adına
Insanlığın aydınlığı adına
Çerağı dInlendIreceğIm dostlar adına
PIrIm hünkar Hacı Bektaş VelI adına
Anadolu erlerI ve pIrlerI adına
Işığı daIm olsun
Batın oldu çerağı zahIr oldu hünkar güneşI
Hak eyvallah hü dost.
Zakire, deyişlerinden sonra verilecek gülbenk
BIsmI şah ya hakk
HIzmetlerInIz kabul, muratlarınız hasıl ola
Gönlünüzde dert keder olmaya
DeyIşlerInI duvazlarını söyledIğInIz erenlerIn
HImmetlerI üzerInIzde ola
Anadolu erlerI ve evlIyaları
SIzlerI ve ehlI canları bu demden bu bu yoldan ayırmaya
Söylenen deyIşler yol gösterIcI ola
SöyleyenInde, dInleyenInde
DemIne devranına hü
Dara duran canın okuyacağı gülbenk
Bismi Şah Ya Hakk
Hü cem erenleri
Yüzüm yerde özüm darda
Hakk meydanında Pir huzurundayım
Canım kurban tenim tercuman
Bu candan ağrımış incinmiş gücenmiş can var ise
Dile gelsin biline gelsin
Hakk meydanı duya gelsin
Can hakkını talep eylesin
Söylediğiniz meydanın
Söylemediğiniz sizin
Hakk eyvallah
Gerçekler demine devranına Hü
Semah yüründükten sonra okunacak gülbenk
Bismi Şah Ya Hakk
Semahlar saf ola
Günahlar af ola
Çarkı pervaz Hakk ola
Yüzünüz ak hizmetiniz kabul ola
Döndüğünüz semahınız Hakk katında kabul ola
Hacı Bektaş Veli. Abdal Musa Sultan
Dergah nazarında kabul ede
Gerçeğin demine devranına HÜ
Dedenin cemdeki canlara telkin gülbengi
Bismi Şah Ya Hakk
Ey cem erenleri!
Yalan söylemeyin dedi kodu yapmayın
Şehvete kapılmayın
Kin tutmayın
Gördüğünüzü örtün, görmediğinizi söylemeyin
Elinizle koymadığınızı almayın
Sözünüzün geçmediği yerde söz söylemeyin
Küçüğe hürmet, büyüğüne hizmet eyleyin
Her daim Hakk sözü söyle
Hakkı özünüzde bilin
Bilimden ayrılmayın
Ikrarınızda kalıcı olun
Yolunuzu bilici olun
Yolunu Pirini, Mürşüdünü, Rehberini bilenlerin
Demine devranına hü.
Cem sonunda hizmetlilere gülbenk
Bismi Şah Ya Hakk
Gönülden derIm en-el hakk
HIzmetlerInIz kabul ola dergah dIvanına kaydola
SIzler cem erenlerIne hIzmet ettInIz
HIzmetInIz hakk hIzmetI olsun
DIlden dIleğInIz gönülden IsteğInIz kabul olsun
Hızır yardımcınız alI yoldaşınız olsun
PIrIm hünkar hacım bektaş velI
Merde namerde muhtaç etmesIn
HIzmet sIzden dIl bIzden nefes hünkardan olsun
Gerçek hIzmet erenlerInIn demIne devranına hü.
Cem sonunda okunan genel gülbenk
Bismi Şah Ya Hakk
Gönülden derIm En-el Hakk
Akşamlar hayırlı olsun, hayırlar feth olsun
Şerler defolsun, münkIrler mat olsun
Münafık berbat olsun
Meydanlar dostluk ve barışla, gönüller insanlık sevgisiyle dolsun
Hakk muhabbetI, alIy sevgIsI gönlünüzde olsun
CemInIz kırklar cemI,
Yolunuz hünkar yolu olsun
Hızır yardımcınız olsun
SevgIlI cem erenlerI
Abdal musa sultan der kI
YetmIş IkI mIlletI bIr göresIn
KImseyI dIlInden, ırkından, Inancından dolayı hakIr görmeyesIn
ElIne dIlIne belIne sahIp olasın
Küs olup gönül kırmayasın
Yanlız Hakk lokması yemiyesIn
Kinden kibIrden sıyrılıp
Yoluna talip, Insanlığa önder olasın,
SevgI Inancın barış yolun olsun
SevgIlI cem erenlerI
CemInI yürüttüğümüz abdal musa, anadolu erlerI evlIyaları
PIrIm hünkar hacım bektaş velI
DertlerInIze deva hastalarınıza şIfa vere
ÜçlerIn beşlerIn yedIlerIn onIkIImamların, ondört masumu pakların
OnyedI kemer bestlerIn ve kırkların
Hayır ve hImmetlerI sefa ve nazarları üzerImIzde olsun
Gayb erenlerI bIzlerI görünür görünmez kazadan beladan saklasın
GülbenklerInIz, gönülden IsteklerImIz pIr derğahında kabul görsün
Nuru nebI keremI şahı merdan alI
GülbengI hünkar hacım bektaş velI
DIl bIzden nefes hünkarımdan ola
Gerçek erenler demIne devranına hü.
Cem birlendikten sonra okunan gülbenk
Bismi Şah ya Hakk
Oturan duran
Koğsuz gıybetsiz evine varan
Eşine nIyaz edIp
Yasığa baş koyan
Sağ yata salim kalka
Pir yoldaşı hızır kılavuzu ola
CemInIz pIr divanına kaydola
Gerçek erenler demine hü.
Aşure yenmeden önce okunacak gülbenk
Bismi Şah ya Hakk
Lokma hakkına evliya keremine
Gerçekler demine destur-i pir
Lokması olanların lokması
Hizmeti olanların hizmeti yürüye
Gerçek erenler demine devranına hü
Bismi Şah ya Hakk
Erenler himmetine
Pir adına
Kerbelayı hüseyin adına
Yetmiş üç can adına
Zalime baş kaldıran canlar adına
Pişen bu çorbanın
Suyu fıratın
Tadı canın
Tanesi insanlığın ola
İçilen bu çorba niyeti olanın niyetine
Hizmeti olanın hizmetine
Zalimin karşısında duranın
Adına içile
Gerçek erenler adına
Yuh münkire lanet yezıde
Lanet onun soyuna
Lanet onun devrini sürdürene
Selam olsun hüseyine ve yetmiş üç cana
Selam olsun insanlık için baş veren canlara
Hak erenler demine pirin keremine
Gerçekler adına hü
Aşure yendindikten sonra okunacak gülbenk
Bismi Şah ya Hakk
Kerbelayı hüseyin adına
Pişen aşureye katkıda bulunana
Pişirip soframıza getirene
Hizmet edene
Gönül dolusu selam olsun
Savaş insanlığa nasip olmasın
Yetmiş iki milleti bir bilip
Maslumların yanında yer alana selam olsun
Yolunuz hak erenlerinin yolu olsun
Gönlünüz insan sevgisiyle dolsun
Pişirene taşırana
Yiyene yedirene aşk olsun
Kazancınız bol olsun
Sofranız dolu olsun
Kerbela şehidi hüseyin ve yetmiş üç can
Kabul eylesin
Gerçeğe ve gerçeği görenlerin demine devranına hü.
Can Hakka yürüdükten sonra yedisinde ve kırkında okunacak gilbenkler
Hakka yürüyen canın yedisinde okunacak gülbenk
Önce yemeğe destur verilir.
Bismi Şah ya Hakk
Lokma hakkına evliya keremine
Gerçekler demine desturu pir
Lokması olanın lokması yürüye
Hak kabul ede
Gerçeğin demine devranına hü
Buyurun dostlar
Yemekten sonra sırayla şu gülbenkler okunur
Bismi Şah ya Hakk
Kazanıp var eden ele
Pişirip soframıza getirene
Bulunup soframızda oturana
Hizmet edene gönül dolusu selam olsun
Artsın eksilmesin taşsın dökülmesin
Halkımız üretsin yesin ve yedirsin
Açlık insan oğluna nasip olmasın
Lokmalarınız karışsın katar olsun
Lokmaların her biri bin derde derman olsun
Yolunuz hak erenlerinin yolu olsun
Gönlünüz insan sevgisiyle dolsun
Kazancınız bol sofranız dolu olsun
Yiyene yedirene aşk olsun
Helali hoş olsun
Hakka yürüyen cana rahmet olsun
Gerçeğin demine devranına hü.
Bismi Şah Hakk Eyvallah, Bismi Şah Hakk Eyvallah, Bismi Şah Hakk Eyvallah,
Üçledık üç kere can için can aşkına
Nuru nebi keremi Ali hatemi Veli
Pirimiz Hünkar Hacım Bektaş Veli
Hakka yürüyen can için yenen bu yemek geçmişlerin canına değe
Yiyen canlara aşk ola
Aramızdan göçen canın ruhu şad ola
Varlığı bereketli ola
Hanesi dostları göz yaşlarından kurtula
Üçlerın beşlerin onikilerin ve de kırkların
İzni ile dostlara şifa, zelil olanlara deva ola
Yolda kalanları elinden tutup kaldıra
Hakka yürüyen cana rahmet ola
Hane halkı ve dostları dar günleri görmeye
Bu yemek canlara değe
Dil bizden nefes hazreti pirden ola
Hakk defterine yazıla
Gerçek erenler demine devranına hüü
Kırk yemeğinde okunacak gülbenk
Önce yemeğe destur verilir.
Bismi şah ya hak
Lokma hakkina evliya keremine
Gerçekler demine desturu pir
Lokmasi olanin lokmasi yürüye
Hak kabul ede
Gerçeğin demine hü
Buyurun dostlar
Yemekten sonra sırayla şu gülbenkler okunur
Bismi Şah ya Hakk
Kazanıp var eden ele
Pişirip soframıza getirene
Bulunup soframızda oturana
Hizmet edene gönül dolusu selam olsun
Artsın eksilmesin taşsın dökülmesin
Halkımız üretsin yesin ve yedirsin
Açlık insan oğluna nasip olmasın
Lokmalarınız karışsın katar olsun
Lokmaların her biri bin derde derman olsun
Yolunuz hak erenlerinin yolu olsun
Gönlünüz insan sevgisiyle dolsun
Kazancınız bol sofranız dolu olsun
Yiyene yedirene aşk olsun
Helali hoş olsun
Hakka yürüyen cana rahmet olsun
Gerçeğin demine devranına hü.
Bismi Şah ya Hakk
Hakk dedik Hakk adına
hakka yürüyen can adına
Hakkla bir olan can adına
Kırkıncı gününde kırklar adına
Kırkların keremine sunduk bu yemeği
Ey aramızdan göçüp giden can
Toprağında bereketin eksik olmasın dara gelmeyesin
Yerin kırkların cemi olsun
Çağırdığın pirin elinden tutsun
Yaşadığımız bu dünyada yaptığın güzellikler seninle olsun
Bilerek yada bilmeyerek yaptığın yanlışlıklar
Dost katında pir katında af olsun
Rehberin Ali Pirin Hünkar Hacım Bektaş
Mürşidin hakk ola
Anadolu erenleri evliyaları
Sana bu güzellikler ve onur aleminde senin yanında buluna
Senden dostluğunu muhabbetini esigemeye
Bu yenen yemek yedirene delil yiyene helal ola
Hakkla bir ola cana rahmet ola
Geride kalan hanaesi eşi dostu
Bir cümle yol dostları dar günleri görmeye
Dil bizim, söz Pirimin ola
Pir ve Hakk defterine kaydola
Gerçekler demine devranına hü
Hakk rahmet eylesin
www.dersturkce.com
2024