TÜRKÇE DERS NOTLARI

YAZIM KURALLARI

A. Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler Konu Anlatımı:

- Cümle başları büyük harfler başlar.

ÖRNEK:

• Dün akşam yağmur yağdı.

- Cümle içinde alınan cümleler de büyük harfle başlar.

ÖRNEK:

•  Dedem “Sen ilerde büyük adam olacaksın.” derdi.

- Mısra başları büyük harfle yazılır.

ÖRNEK:

•  Ne ışıkta gezeyim, ne göze görüneyim,

                                                         Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları.

- Nokta, ünlem ve soru işaretlerinden sonra yazıya büyük harfle başlanır. İki noktadan sonra da büyük harfle başlanır. Fakat cümle anlamı içermeyen örnekler verilecekse büyük harf kullanılmaz.

ÖRNEK:

Okumayı sever misiniz? Elbette seversiniz; sevmeseydiniz bu yazıyı almaz, bu satırları da okumazdınız.

- Özel isimler büyük harfle yazılır.

ÖRNEK: 

• Türkiye, Türkçe, Ahmet, Mevlânâ, Victor Hugo.

 - Kişi adlarından sonra gelen unvan, meslek ve saygı bildiren kelimeler büyük harfle başlar.

ÖRNEK:

 Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk     *Hülya Hanım     *Sayın Başbakan.

 UYARI: Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle yazılmaz.

ÖRNEK:

•  Bilal amca , Ayşe teyze.

- Kurum, kuruluş, gazete, dergi ile mahalle, sokak ve benzeri yer adları birkaç kelimeden oluşuyorsa, her kelime büyük harfle yazılır.

ÖRNEK:

•  Türk Dil Kurumu   ,   Gazi Caddesi  ,  Sabah Gazetesi.

- Yer adları büyük harfle başlar.

ÖRNEK:

•  Avrupa , Kadıköy , Çorum.

- Yer adlarında ilk isimden sonra gelen göl, dağ, nehir isimleri küçük harfle başlar.

ÖRNEK:

• Tuna nehri , Erciyes dağı,

UYARI: İkinci isim, birinci isme dahilse ve her iki kelime birden kastedilen varlığı karşılıyorsa, ikinci isim de büyük harfle yazılır.

ÖRNEK:

•  İstanbul Boğazı (İstanbul kelimesi tek başına İstanbul Boğazı kavramını karşılamıyor.)
• Ağrı Dağı , Van Gölü

B. Sayıların Yazılışı Konu Anlatımı:

- Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.

ÖRNEK:

•  iki yüz , üç yüz altmış beş.

- Buna karşılık saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılar ile büyük sayılarda rakam kullanılır.

ÖRNEK:

•  öğleden sonra saat 17.30'da    
• 1.500.000 lira    
• 25 kilogram   
• 150 kilometre    
• 15 metre kumaş

- Saat ve dakikaların metin içinde yazıyla yazılması da mümkündür. 

ÖRNEK:

• Saat dokuzu beş geçe  
• Saat onda.

- Ancak para ile ilgili işlem ve belgelerde sayılar bitişik yazılır. 

ÖRNEK:

•  yüzdoksanbin 
• beşyüzaltmışbin

- Romen rakamları ancak yüzyıllarda, hükümdar adlarında, kitap ve dergi ciltlerinde ve kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında kullanılır.

ÖRNEK:

•  *XX. yüzyıl  *III. Selim        * II. Abdülhamid         *VIII. Edward      *I. Cilt        *XII. cilt.

- Beş ve beşten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır.

ÖRNEK:

• *32 605, 326 197

- Gruplar arasına nokta da konabilir.

ÖRNEK:

• *326.197  *49.750.812

- Sayılarda kesirler virgül ile ayrılır.

ÖRNEK:

• *15,2 (15 tam, onda 2)  *5,26 (5 tam, yüzde 26)

- Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir:

ÖRNEK:

• ikişer, dokuzar, yüzer; üçer üçer, onar onar.

-Müzikte nota değerini niteleyen ve iki kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.    

ÖRNEK:

• *sekizlik    * on altılık

-Oyun adlarını niteleyenve iki kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır.   

ÖRNEK:

• *beştaş oyunu     *dokuztaş      *altmışaltı

C. İkilemelerin Yazımı Konu Anlatımı:

- İkilemeler ayrı yazılır. Araya herhangi bir noktalama işareti konulmaz.

ÖRNEK:

• * Yalan yanlış  * Çatal matal  * Eğri büğrü  *Uzun uzun  

UYARI: Pekiştirilmiş sıfatlar, ikileme değildir. Bitişik yazılırlar.  *Masmavi  * Paramparça  * Büsbütün

D. “mi” Ekinin Yazımı Konu Anlatımı:

- “-mi” soru eki, kendinden önceki kelimeden ayrı yazılır.

ÖRNEK:

•   * Biz mi yapacağız?

- Ünlü uyumuna uyarak mı, mü, mu şekillerine girer. 

ÖRNEK:

• * Böyle olur mu?

- Kendinden sonra ek gelirse, bu ekler “mi”ye bitişik yazılır.  

ÖRNEK:

• *Gelecek miyiz?

UYARI: “mi” başka görevlerde de kullanılsa ayrı yazılır.

ÖRNEK:

• * Temiz mi temiz!   * Güneş açtı mı çiçekler çıkar. (Güneş açtığı zaman...)

E. “ki” Ekinin Yazımı Konu Anlatımı:

ü Dilimizde üç değişik görevde “ki” kullanılmaktadır:

Sıfat Yapan “-ki” : Bir ismin yerini (veya zamanını) gösteren sıfattır.

ÖRNEK:

• * Cebindeki parayı kaybetmiş.

İlgi Zamiri “-ki” : İsim tamlamalarında tamlanan ismin yerini tutar.

 ÖRNEK:

• * Orhan’ınki daha güzel olmuş. (Orhan’ın ödevi daha güzel olmuş.)

Bağlaç olan “-ki” : Birleşik yapılı cümle oluşturur. Ayrı yazılır.

ÖRNEK:

• * Diyor ki  * Biliyorum ki bu iş böyle olmayacak.  * Sus ki okuduğumuzu anlayalım.

UYARI 1:

- Sıfat yapan –ki ve ilgi zamiri olan –ki, kendisinden önce gelen kelimeye bitişik yazılır; bağlaç olan –ki ise ayrı yazılır.

- Sıfat yapan –ki ve ilgi zamiri olan –ki’yi cümleden çıkardığımızda anlam bozulur. Bağlaç olan –ki’yi çıkardığımızda anlam bozulmaz.

UYARI 2:

-Cümle içerisinde –ki’den sonra –ler çokluk ekini getirebiliyorsanız o –ki zamir olan –ki’dir.

Ayrıca zamir olan –ki’nin bir ismin yerini tuttuğunu ve genellikle zamirlerin üzerine geldiğini de unutmayın.

ÖRNEK:

• Arabam bozuldu , seninki(ler)ni kullanabilir miyim?
• Onunki(ler) seninki(ler)den daha iyi olmuş.

UYARI 3:

Sıfat yapan –ki de sıfat tamlaması kurar. Sıfat yapan –ki her zaman bitişik yazılır.Pratik olarak önündeki isme “hangi” sorusunu yönelterek bulur ve diğer –ki’lerden ayırt ederiz.

ÖRNEK:

• Sokaktaki çocuklara sahip çıkmamız gerekiyor.(Hangi çocuklar?)
• Sınıftaki öğrenciler dışarı çıksın.(Hangi öğrenciler?)

       Görüldüğü gibi sıfat yapan –ki’yi alan sözcüğün hemen önündeki isme hangi sorusunu yöneltebiliyoruz.Öyleyse bu –ki  sıfat yapan –ki’dir ve eklendiği sıfata daima bitişik yazılır.

F. “de”nin Yazımı Konu Anlatımı:

Bağlaç Olan “de”:

- Bağlaç olan “de”, ayrı yazılan bir kelimedir. “te, ta” şekilleri yoktur. 

ÖRNEK:

• *Ben de sizinle geleceğim.  * Kitap da alalım.

- Bağlaç olan “de”, cümleden çıkarıldığında anlamı fazla bozulmaz. 

ÖRNEK:

 *Kitap da okurum dergi de.

Hal (Durum) Eki Olan “de:

- Hal eki olan “de”, isimlerin sonuna bitişik yazılır.

ÖRNEK:

• *Onun kitabı bende kalmış.  * Bahçede oynayalım.

- Cümleden çıkartılamaz.

G. Kısaltmaların Yazımı Konu Anlatımı:

-Kısaltma; bir kelime, terim veya özel adın içerdiği harflerden biri veya birkaçı ile daha kısa olarak ifade edilmesi ve sembolleştirilmesidir. Yapılan kısaltmaların benimsenmesi, yaygınlaşması ve herkes tarafından anlaşılması gerekir.

ÖRNEK:

• AA, AB, ABD, age., AGİK, AIDS, aids, AKM, Alb., Alm., anat., AOÇ, AP, APS, Apt., Ar., Ar. Gör., ark., Asb., ASELSAN, Asist., ASKİ, AŞTİ, AT, Atğm., ATO, AÜ, AÜ, AÜ, Av., B (batı), B. (bay), bağ., BAĞ-KUR, BBC, BCG, BDT, bk. (bakınız), BM, Bn. (bayan), BOTAŞ, Bşk., C. (cilt), DGM, dm, EKG, ed. (edebiyat), FIFA, Fr., g, GAP, gr, HABITAT, Hz., İETT, KBB, km, l, m, Mah., MKE, No. veya Nu., öl., sn (saniye), TIR, TL, yy., zool.

- Kurum, kuruluş, müessese, makam, üniversite adlarının kısaltmalarında bütün harfler büyüktür. Harfler arasına nokta koymaya gerek yoktur.

ÖRNEK:

• TRT, TBMM, İTÜ, DSİ, TDK, TTK, MEB, AÜ DTCF, DAÜ, D, B, K, G, KB, GB, KD, GD (son sekizi yön adı)

-Bu kısaltmalardan sonra gelen çekim ekleri kesme ile ayrılır. Ekler son harfin okunuşuna göre belirlenir; kelimenin uzun şeklinin okunuşuna göre değil:

ÖRNEK:

•  MEB'e, TBMM'nin, DTCD'ne değil DTCF'ye, İTÜ'nden değil İTÜ'den

-Bazı kısaltmalar da kelime gibi oluşturulmuştur.

ÖRNEK:

• ASELSAN, BOTAŞ, İLESAM, SEKA, TÖMER, TEDAŞ

-Bunlara getirilen ekler de düz okunuşa göre belirlenir:

ÖRNEK:

• ASELSAN'da, BOTAŞ'a, İLESAM'ın, SEKA'nın, TÖMER'den, TEDAŞ'ta

-Nokta kullanılan kısaltmalar da vardır. Bunlardan sonra getirilen ekler kesmeyle ayrılmaz:

ÖRNEK:

• K.K.K., M.Ö., M.S., P.K., T.C.

-" Özel isim veya unvan olan bir kelime birkaç harfle kısaltılıyorsa yalnız ilk harf büyük yazılır.

ÖRNEK: 

• Prof., İst., Doç., Dr., Av., Alb., Gen.

Alm. (Almanca), İng., Kocatepe Mah., Güniz Sok.

-Bu kısaltmalara ek getirilirken kelimenin uzun şeklinin okunuşu esas alınır; ekler kesmeyle ayrılmaz:

ÖRNEK:

• İst.da, Alm.yı, İng.ye

-" Özel isim olmayan kelimelerin kısaltması küçük harfle başlar.

ÖRNEK:

• C. (cilt), s. (sayfa), bkz.(bakınız), vb. (ve benzeri), vs. (ve saire), is. (isim), sf. (sıfat), hz. (hazırlayan), çev. (çeviren), ed. (edebiyat), fiz. (fizik), kim. (kimya)

-Bu kısaltmalara ek getirilirken kelimenin uzun şeklinin okunuşu esas alınır; ekler kesmeyle ayrılmaz:

ÖRNEK:

• vb.leri, vs.den, is.ler, sf.lar, hz.da, çev.e, ed.ı, fiz.le, kim.da

-"Elementlerin ve ölçülerin kısaltmalarında nokta kullanılmaz:

ÖRNEK:

• C, Ca, Fe, m, mm, cm, km, g, kg, l, mg...

-Bu kısaltmalara ek getirilirken kelimenin uzun şeklinin okunuşu esas alınır; ekler nokta kullanılmadığı için kesmeyle ayrılır:

ÖRNEK:

•  m'ye, mm'de, cm'yi, km'ye, g'dan, kg'dan, l'de, mg'ı

-"Sert sessizle biten kısaltmalara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde okunuşta sondaki sert ünsüz yumuşamaz:

ÖRNEK: 

• AGİK'in (agiğin değil agikin), TÜBİTAK'a (tübitağa değil tübitaka)

-Ancak "birlik" kelimesiyle kurulan kısaltmalarda yumuşama görülür:

ÖRNEK: 

• ÇUKOBİRLİK'e (çukobirliğe)

H. Birleşik Kelimelerin Yazımı Konu Anlatımı:

a)     Bitişik Yazılanlar:

- Birleşme esnasında ses türemesi veya düşmesi oluyorsa, bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.

ÖRNEK:

• * Pazar + ertesi® Pazartesi    * Sütlü aş ®Sütlaç    * Kayıp etmek ®Kaybetmek

- Birleşme esnasında benzetme yoluyla kelimelerden biri veya ikisi de anlamını değiştiriyorsa bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.

ÖRNEK:

• * Keçi + boynuzu ® Keçiboynuzu (bitki)   * Karga burnu ® Kargaburnu (alet)

- Ara yönler bitişik yazılır. 

ÖRNEK:

• * Kuzeybatı  *Güneydoğu

- Belgisiz sıfat ve zamirler bitişik yazılır.

ÖRNEK:

 * Birkaç  * Birazı  * Hiçbir  * Birçoğu

b)      Ayrı Yazılanlar:

- Birleşme sırasında ses türemesi veya düşmesi olmayan yardımcı fiiller ve isimler ayrı yazılır.

ÖRNEK:

• * Hasta olmak  * Namaz kılmak  *İşaret etmek 

- Birleşme sırasında kelimelerden hiçbiri anlamını değiştirmiyorsa, ayrı yazılırlar.

ÖRNEK:

• * Köpek balığı   * İngiliz anahtarı  * Deve kuşu  * Oltu taşı

- Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.

ÖRNEK:

• * (156) yüz elli altı  * (14) on dört

I. Edat (İLGEÇ) Konu Anlatımı:

- Kendi başına bir anlamı olmayan, diğer söz ve söz öbekleriyle kullanıldığında anlam kazanan sözcüklerdir.

"İçin, kadar, göre, doğru, sonra, dolayı, beri, gibi, yalnız, ile…"  sözcükleri belli başlı edatlardır. 

ÖRNEK:

• *Bu olaya senin kadar ben de üzüldüm.    *Almanya'ya uçak ile gidecekmiş.  * Başarılı olmak için çok çalışmalısın.

İ. Bağlaç Konu Anlatımı:

-Kendi başına bir anlamı olmayan, cümlede eş görevli söz ya da söz öbeklerini hatta cümleleri birbirine bağlayan sözcüklerdir.

Bağlaçlar cümleden çıkarıldıklarında anlamda değişme olsa bile bozulma olmaz. “ve,veya,  ile, fakat, ama, halbuki, oysa, ya ya, hem hem,,…” başlıca bağlaçlardır..

ÖRNEK:

• "Çiçekçiden karanfil ve gül aldım."     
• "Eve gidiyorum, ama yine geleceğim."  "Kitabı verdi, fakat geri almadı."
• "Ankara'ya gitmedim, çünkü işim düşmedi."  "Hem koşuyor hem bize lâf yetiştiriyordu."

J. Ünlem Konu Anlatımı:

-Yalnız başına anlamı olmayan, cümle içinde, sevinme, korku, özlem, kızma gibi duyguları anlatan ya da seslenme bildiren sözcüklere ünlem denir.

Ünlemler, cümledeki söyleyişe göre anlam kazanır.

"A, kim gelmiş?" (Şaşırma)

"Yazık, çocuk hasta olmuş!"  (Acıma)

"Eyvah, çantam otobüste kaldı!"  (Üzülme )

cümlelerindeki altı çizili kısımlar ünlemdir.

YAZIMI KRIŞTIRILAN SÖZCÜKLERE ULAŞMAK İÇİN TIKLAYINIZ....

Genel Konu Anlatımı Kategorisine Ulaşmak İçin Tıklayınız...